غده‌اي کوچک با مسووليت‌هاي بزرگ ( شرح وظايف هيپوفيز )
نویسنده : دکتر هومن خليقي
هيپوفيز کجاست؟
هيپوفيز غده کوچکي است در زير مغز و درون حفره استخوان شب پره که 5/0 تا 5/1 گرم وزن دارد. از نظر جنيني داراي منشا دو گانه عصبي و سلول‌هاي پوششي است. اين غده شامل دو قسمت است: بخش قدامي و بخش خلفي
بخش قدامي
اين بخش که بزرگ‌ترين قسمت آدنوهيپوفيز را تشکيل مي‌دهد از بيرون به وسيله کپسولي از بافت همبند متراکم احاطه شده است که استطاله‌هاي ظريفي از آن به درون بافت نفوذ مي‌کند. سلول‌هاي لوب قدامي براساس خصوصيات رنگ‌پذيري خود به دو دسته رنگ‌دوست و رنگ‌گريز تقسيم مي‌شوند.
بخش خلفي
بخش پسين هيپوفيز اساسا ساختمان غده‌اي ندارد، بلکه بخشي از دستگاه عصبي است و از اجتماع يک‌سري اکسون تشکيل شده است. اجسام سلولي اين آکسون‌ها در هيپوتالاموس مغز قرار دارند. دو هورمون هيپوفيز پسين هورمون آنتي ديورتيک (به معناي ضد ادراري يا کم‌کننده ادرار که موجب افزايش تراوايي نفرون‌هاي کليه نسبت به آب و افزايش بازجذب آب مي‌شود) و اکسي توسين (به معناي تسهيل کننده زايمان که به وسيله تحريک ترشح شير از غده‌هاي شيري و تحريک انقباض ماهيچه‌هاي رحم صورت مي‌گيرد) در جسم سلولي نورون‌هاي هيپوتالاموسي ساخته مي‌شوند و سپس از راه آکسون‌ها به هيپوفيز پسين مي‌آيند و از آنجا به خون مي‌ريزند. پس در عمل، هيپوفيز پسين وظيفه‌اش ذخيره‌سازي و ترشح اين هورمون‌ها است و ساختن آنها در نورون‌هاي هيپوتالاموس صورت مي‌گيرد.
آيا هورمون رشد مي‌تواند مستقيما موجب رشد اسکلت و غضروف شود؟
در جواب بايد بگوييم خير. دانشمندان در سال 1957 آزمايشي انجام دادند. در کشت سلول‌هاي غضروفي در خارج بدن، پس از تزريق هورمون رشد، سلول‌هاي غضروفي در پاسخ به هورمون رشد، رشد نکردند. پس چرا اين هورمون در داخل بدن باعث رشد مي‌شود و در خارج بدن اثر ندارد؟ اين‌طور فرض کردند که هورمون رشد باعث توليد ماده ديگري مي‌شود و آن ماده است که باعث رشد استخوان‌ها و غضروف مي‌شود. تحت تاثير هورمون رشد يک فاکتور شبه انسولين به نام سوماتومدين C در سلول‌هاي کبدي ساخته مي‌شود که نقش اصلي را در رشد اسکلت بدن بازي مي‌کند.
هيپوفيز و سوخت‌وسازهاي 4گانه
سوخت و ساز پروتئين‌ها
هورمون رشد سرعت انتقال اسيدهاي آمينه به داخل سلول‌هاي عضلاني را زياد مي‌کند و مستقيما نيز داراي اثر فعال کننده سنتز پروتئين‌هاست. اين اثر هورمون رشد با انسولين مشابهت دارد.
سوخت و ساز کربوهيدرات‌ها (قندها)
در متابوليسم کربوهيدرات‌ها، هورمون رشد اثري مخالف انسولين دارد. افزايش گلوکز خون پس از تزريق هورمون رشد، نتيجه دو نوع اثر است. يکي صرفه جويي در مصرف آن در بافت‌هاي محيطي و ديگري افزايش فعاليت واکنش‌هاي نوسازي گلوکز در کبد. هورمون رشد در کبد با فعال کردن واکنش‌هاي نوسازي گلوکز از منشا اسيدهاي آمينه، ذخيره گليکوژن را نيز افزايش مي‌دهد. در واکنش‌هاي گليکوليز اثر مهار کنندگي هورمون رشد در چندين مکان بروز مي‌کند و به نظر مي‌آيد که اين هورمون از ورود گلوکز به داخل سلول نيز جلوگيري مي‌نمايد. هورمون رشد در عضله با آزاد نمودن اسيدهاي چرب از منشا ذخيره تري‌گليسريدها نيز از انجام واکنش‌هاي گليکوليز جلوگيري مي‌کند. تجويز هورمون رشد به مدت طولاني ممکن است به بروز بيماري ديابت منجر شود.
سوخت و ساز چربي‌ها
تجويز هورمون رشد در ظرف مدت 30 تا 60 دقيقه باعث افزايش اسيدهاي چرب آزاد در خون (از منشا بافت چربي) و افزايش اکسيداسيون اسيدهاي چرب در کبد مي‌گردد.
سوخت و ساز مواد معدني
هورمون رشد باعث افزايش جذب و نگهداري يون‌هاي کلسيم، منزيم و فسفات در بدن مي‌گردد و اين عمل آن احتمالا در ارتباط با اثري است که در رشد استخوان‌هاي طويل دارد.
رئيس جمهور آمريکا، جان اف کندي، مشهورترين فرد مبتلا به بيماري آديسون بود. در اين بيماري کورتيزول از غده فوق‌کليوي کمتر از حد طبيعي ترشح مي‌شود.
منبع:www.salamat.com
/س
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}